Reel Sosyalizmin İktisadi Eleştirisi

 Sosyalist ekonomi modeli neden başarısız olmaya mahkumdur? Öncelikle Ludwig Von Mises'in (reel) Sosyalizmin neden başarısız olacağı hakkındaki tezlerini 5 maddede formüle edebiliriz; 1. Sosyalizm üretim araçlarının, temel kaynakların özel mülkiyetini lağveder. 2. Sosyalist Devlet üretim faktörlerinin/mülkiyetinin/ üretilen metaların yegane ve mutlak sahibi olduğundan bunlar mübadele veya takas edilemez. 3. Mübadele/Takas Fiyatı olmadan bir piyasa fiyatı oluşamaz. (bkz: Subjektif değer teorisi.) 4. Bu sebepten dolayı devlet, bu üretilen metaların fiyatlarını, maaliyetlerini hesaplayamaz zira bir mübadele sonucu ortaya çıkan değer olgusu yoktur, bu da kâr ve zarar hesaplamasının önüne geçer. 5. Kâr/zarar hesaplaması olmadan, sosyalist planlamacılar, sınırlı olan kaynakların en verimli kullanımını bilemezler, dolayısıyla verimsizlik olur. Şimdi Mises'in bu 5 maddede Sosyalist Ekonomi eleştirilerinden sonra bu eleştirileri ve temel olarak diğer Sosyalist Ekonominin sorunlarını daha detaylı şekilde açıklamak isteriz. Şunu ifade edelim, bu bir reel sosyalizm eleştirisidir.)

Ekonomide fiyatlandırma en temel olgu olduğu apaçık bir gerçektir. Fiyatları, Sosyalist sistemde insanlar değil devlet/merkezi komite belirler. Kapitalizmde bunu ise effektif bir suretle arz talep mekanizması yapar, örneğin talep olunca direk fiyatlar artmaya başla, piyasa effektif ve rasyonal biçimde buna cevap verir(bir ekleme yapalım, Piyasaların effektifliği için Eugene Fama'nın "Efficient Capital Markets: a Review of Theory and Empirical Work," adlı akademik çalışmasına göz atabilirsiniz, hatta bu akademik çalışma kendisine Nobel Ekonomi ödülü kazandırmıştır.), fazla talep gelmesi durumunda da arz da yavaştan artarmaya başlar, fakat reel sosyalist sistemde bu böyle süreç böyle işlemes, planlı sosyalist kalkınmada, merkez komite, örneğin; şundan 200 tane şundan 50 tane üretileceğini belirler, fiyatları da price control aracılığıyla belirler,işte o zaman da verimsizlik oluşur. Örneğin belki de bu kararlar insanların talepleri karşılamayacaktır, veya bu planlanan "metalar" hiç satılmayacaktır. Buna karşılıklı olarak serbest piyasada effektif biçimde arz talep, fiyatlara ve piyasaya yön verir. Mesela örneklemek gerekirse merkez komite tarafından 200 tane araba üretilmesi kararlaştırıldı ve bu karar akabinde bunlar üretildi, ardından ise price control uygulamalarıyla bir fiyat biçildi, ama insanlara çok ucuz geldiğinden direk bu arabanın stoku tükendi ve piyasada kıtlık oluştu, fakat serbest piyasada ise bu talepler fazla oldukça bu araba daha üretilir ve fiyatı daha artar böylece de verimsizlik veya kıtlık olmaz. Price Controlun başarısızlığının en tipik örneği de 1973 Stagflasyonunda ABD Başkanı Richard Nixon'un başarısızlığıdır. O dönem Kırmızı Et fiyatları çok pahalıdır, halk ve demokrat partinin sol kesimi ise üst taban fiyat kontrol uygulaması talep eder ve bu uygulanır. Ama bu sefer de piyasada kırmızı et kıtlığı oluşur. Kırmızı ete kavuşmak için fiyat kontrolü talep eden halk ise şimdi hiç bulamaz. Çünkü fiyat çok ucuz olduğundan ve arz talep mekanizmasının dengesi bozulduğundan bir dengesizlik meydana gelmiş olur ve, aynı şekilde üreticinin de o fiyattan satması da işine gelmez, bu aynı şekilde Arz Kanunu ile alakalı bir şeydir de, şunu hatırlarmak gerelir ki Arz Kanunu İktisadın temel teorilerinden birisidir; Fiyatlar bir üründe yükseldikçe, üreten kişi o ürünü daha fazla üretmeye meyilli olur. Öbür yandan da fiyatlar yükseldikçe talep de düşeceğinden bu ikisi birbirini dengelemiş olur. Arz Talep dengesi de tam olarak bu'dur. İşte sosyalist ekonomilerinin en büyük sorunu da bundan yoksun olmalarıdır. Bir serbest piyasadaki fiyatlar Üretici ve tüketicinin beklentilerinin birbirini dengelemesi sonucu ortaya çıkar. Bu arz talep uzlaşmanın bir dengesidir. Ama sosyalist ekonomilerde ise bunu görmek mümkün değildir. Ayrıyeten Yarın bir bireyin ne yiyeceğine o kişiden başka kimsenin karar vermesi veyahut hesaplaması da mümkün değildir, ama planlı kalkınmada ise tam olarak bu olur, reel sosyalizmdeki planlı kalkınma modelinde şu kadar maldan bu kadar üretilsin gibi planlama girişimleri de doğal olarak verimsizlik ve kıtlık meydana getirir. Halbuki Serbest piyasada, arz ve talep bağlamında piyasa effektif bir reaksiyon verir. Örneğin Gamestop hisseleri de bunun bir kanıtıdır, yani bu fiyat denilen şey serbest piyasada gerçekten insanların davranışlarının bir tezahürü olmuş olur. Böylece piyasa değişen konjüktürlere göre bu bağlamda tepki verir.